Trong kỷ nguyên số, "Chính phủ số" và "Chính phủ điện tử" là hai khái niệm được nhắc đến thường xuyên nhưng không phải ai cũng phân biệt rõ ràng. Bài viết này chữ ký số ECA sẽ định nghĩa chính xác, so sánh chi tiết và đưa ra những ví dụ thực tế dễ hiểu nhất. Mời quý khách cùng làm rõ sự khác biệt A-Z giữa hai khái niệm quan trọng này ngay dưới đây!

1. Chính phủ điện tử là gì? 

Chính phủ điện tử được xem là bước đi nền tảng, là giai đoạn đầu tiên trong hành trình số hóa của một quốc gia.
Chính phủ điện tử là việc ứng dụng Công nghệ thông tin (CNTT) để tin học hóa các quy trình, dịch vụ đã có của chính phủ.
Hiểu một cách đơn giản, đây là quá trình "đưa chính phủ lên mạng". Trọng tâm của Chính phủ điện tử là chuyển đổi các phương thức làm việc truyền thống dựa trên giấy tờ sang phương thức điện tử, giúp người dân có thể thực hiện các thủ tục hành chính công thông qua Internet mà không cần phải đến trực tiếp cơ quan nhà nước.

Các đặc điểm của Chính phủ điện tử:

• Tập trung vào dịch vụ công trực tuyến: Thành công của Chính phủ điện tử thường được đo lường bằng số lượng dịch vụ hành chính công được cung cấp trực tuyến ở các mức độ khác nhau. Càng nhiều thủ tục được "online hóa", mô hình này càng được xem là hiệu quả.
• Tin học hóa quy trình có sẵn: Chính phủ điện tử tập trung vào việc cải tiến hiệu suất của các quy trình hiện hành. Ví dụ, quy trình cấp giấy phép kinh doanh vẫn giữ nguyên các bước, nhưng thay vì nộp hồ sơ giấy, doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ qua mạng. Bản chất của quy trình không thay đổi.
• Tương tác một chiều: Trong mô hình này, sự tương tác chủ yếu đến từ phía người dân. Công dân và doanh nghiệp chủ động truy cập vào các cổng thông tin, website của cơ quan nhà nước để tìm kiếm thông tin, tải về biểu mẫu và thực hiện các dịch vụ theo hướng dẫn có sẵn.

Mục tiêu cốt lõi là làm cho bộ máy hành chính hoạt động hiệu quả hơn. Việc này trực tiếp mang lại lợi ích cho người dân như giảm thời gian chờ đợi, tiết kiệm chi phí đi lại và đơn giản hóa các thủ tục giấy tờ phức tạp.

2. Chính phủ số là gì?

Chính phủ số không đơn thuần là phiên bản nâng cấp của Chính phủ điện tử, mà là một cuộc cách mạng trong tư duy và phương thức hoạt động của bộ máy nhà nước. Đây là quá trình chuyển đổi toàn diện, đặt người dân và doanh nghiệp vào vị trí trung tâm.
Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, Chính phủ số là chính phủ có toàn bộ hoạt động an toàn trên môi trường số, có mô hình hoạt động được thiết kế lại và vận hành dựa trên dữ liệu và công nghệ số.
Nói một cách đơn giản, nếu Chính phủ điện tử là "online hóa" các thủ tục hành chính đã có, thì Chính phủ số là tái cấu trúc và đổi mới toàn diện cách thức chính phủ vận hành. Mục tiêu không chỉ là cung cấp dịch vụ công chất lượng hơn, mà còn là đưa ra quyết định kịp thời hơn, ban hành chính sách tốt hơn và sử dụng nguồn lực quốc gia một cách tối ưu.

Chính phủ số có các đặc điểm như sau:

• Số hoá toàn bộ hoạt động: Mọi hoạt động của chính phủ, từ những quy trình nội bộ như chỉ đạo, điều hành, quản lý văn bản cho đến các dịch vụ cung cấp cho người dân, đều được thực hiện liền mạch trên không gian mạng. Điều này xóa bỏ các rào cản về giấy tờ và khoảng cách vật lý.
• Vận hành dựa trên dữ liệu: Trong mô hình Chính phủ số, dữ liệu được xem là một loại tài nguyên mới. Mọi quyết định của cơ quan nhà nước được đưa ra dựa trên việc phân tích dữ liệu lớn (Big Data) thay vì chỉ dựa vào các báo cáo giấy mang tính chủ quan. Điều này giúp tăng tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong quản lý.
• Cung cấp dịch vụ mới, sáng tạo: Thay vì chỉ số hóa các dịch vụ cũ, Chính phủ số có khả năng kiến tạo ra và cung cấp các dịch vụ công hoàn toàn mới dựa trên việc thấu hiểu nhu cầu của người dân, doanh nghiệp.

Chính phủ số đóng vai trò dẫn dắt, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia. Bằng cách xây dựng hạ tầng số, nền tảng số và mở dữ liệu, chính phủ tạo ra một môi trường thuận lợi để các doanh nghiệp công nghệ phát triển, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số.

3. Phân biệt Chính phủ số và Chính phủ điện tử

Mặc dù Chính phủ điện tử là tiền đề quan trọng, nhưng Chính phủ số đại diện cho một bước tiến vượt bậc về tư duy, công nghệ và mục tiêu phục vụ. Bảng dưới đây sẽ làm rõ những điểm khác biệt cốt lõi nhất về 2 khái niệm này.

Như vậy, có thể thấy rõ sự khác biệt lớn nhất nằm ở "tư duy": trong khi Chính phủ điện tử tập trung vào "công cụ" và "quy trình", thì Chính phủ số đặt "dữ liệu" và "người dân" làm trung tâm cho mọi sự đổi mới.

4. Thực tiễn phát triển Chính phủ số tại Việt Nam

Tại Việt Nam, quá trình xây dựng Chính phủ số đang diễn ra mạnh mẽ và đã đạt được những kết quả ban đầu đáng ghi nhận. Thay vì chỉ là những kế hoạch trên giấy, người dân đã có thể trực tiếp trải nghiệm những tiện ích cụ thể thông qua các nền tảng và ứng dụng thiết thực.

Với định hướng chiến lược từ Chương trình Chuyển đổi số quốc gia và đặc biệt là Đề án 06 về phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử, bộ mặt của nền hành chính công đang dần thay đổi. Dưới đây là những ví dụ tiêu biểu nhất:

4.1 Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư 

Đây được xem là "xương sống" của Chính phủ số tại Việt Nam. Bằng việc số hóa và quản lý tập trung thông tin cơ bản của hơn 100 triệu công dân, hệ thống này tạo ra một nền tảng dữ liệu gốc để kết nối, liên thông với tất cả các ngành khác như thuế, bảo hiểm, ngân hàng, giáo dục... 

Mục tiêu là loại bỏ việc người dân phải khai báo thông tin lặp đi lặp lại mỗi khi thực hiện một thủ tục hành chính.

4.2 Ứng dụng VNeID 

VNeID là minh chứng rõ ràng nhất cho việc chuyển đổi từ giấy tờ truyền thống sang định danh số. Không chỉ thay thế Căn cước công dân vật lý, VNeID còn tích hợp hàng loạt thông tin quan trọng khác như giấy phép lái xe, đăng ký xe, bảo hiểm y tế, thông tin tiêm chủng. 

Người dân có thể sử dụng VNeID để thực hiện các giao dịch tại sân bay, khai báo lưu trú, và quan trọng nhất là đăng nhập vào Cổng Dịch vụ công Quốc gia để thực hiện các thủ tục hành chính một cách nhanh chóng, an toàn.

4.3 Cổng Dịch vụ công Quốc gia (dichvucong.gov.vn)

Đây là "một cửa điện tử" duy nhất, nơi tập hợp tất cả các dịch vụ công trực tuyến từ cấp trung ương đến địa phương. Thay vì phải truy cập vào nhiều website của các bộ, ngành, tỉnh, thành khác nhau, giờ đây người dân và doanh nghiệp chỉ cần một tài khoản (sử dụng VNeID để đăng nhập) là có thể thực hiện mọi thủ tục, từ đăng ký kinh doanh, nộp thuế, cho đến xin cấp hộ chiếu, lý lịch tư pháp, giúp tiết kiệm tối đa thời gian và công sức.

Tóm lại, có thể khẳng định rằng Chính phủ điện tử là bước khởi đầu cần thiết, là nền móng để số hóa các dịch vụ công. Tuy nhiên, Chính phủ số mới thực sự là mục tiêu cuối cùng, là một cuộc cách mạng toàn diện trong phương thức vận hành của quốc gia. Nó không chỉ thay đổi cách chính phủ làm việc mà còn định hình lại mối quan hệ giữa nhà nước và công dân, chuyển từ bị động sang chủ động, từ cung cấp dịch vụ có sẵn sang kiến tạo những giá trị mới.

Cảm ơn quý khách đã theo dõi bài viết từ ECA. Nếu quý khách có nhu cầu đăng ký chữ ký số cá nhân, doanh nghiệp để sử dụng trong các hoạt động giao dịch hoặc thủ tục, dịch vụ công, xin vui lòng liên hệ Dịch vụ chứng thực chữ ký số công cộng ECA để được tư vấn theo hotline:

• Miền Bắc: 1900.4767
• Miền Nam: 1900.4768

Mạnh Hùng